İSM-İ ÂLET
Bu kategorideki vezinlerle, fiilden âlet, araç ve gereç isimleri türetilir. Üç vezni
vardır:
Mif’al مفعل : Bu vezinde baştaki mim ( م) ekleme harftir:
غفر gafr “örtme” > مغفر miğfer “başı örten başlık, tolga”
ثقب sakb “delme” > مثقب miskab “burgu, matkap”
قطع kat’ “kesme” > مقطع mikta’ “kalem ucu kesme bıçağı”
Mif’âl مفعال : Bu vezinde baştaki mim ( م) ve ortadaki elif ( ا) harfi ekleme
harftir:
قرض karz “kesme” > مقراض mikrâz “kesme âleti, makas”
فتح feth “açma” > مفتاح miftâh “anahtar”
ضرب darb “vurma” > مضراب mıdrâb “mızrap”
قياس kıyâs “kıyaslama” > مقياس mikyâs “ölçek”
عيار ayâr > معيار mi’yâr “ölçme aleti, ölçek”
Mif’ale مفعلة : Bu vezinde baştaki mim ( م) ve sondaki te ( ة) ekleme
harflerdir:
شرب şürb “içme” > مشربه mişrebe “içme kabı, maşrapa”
كنس kens “süpürme” > مكنسه miknese “süpürge”
İsm-i mekân, ism-i zaman ve ism-i âlet kategorilerindeki vezinlerin çoğu
aynıdır. Bir kelimenin bu kategorilerden hangisine ait olduğunu anlamak ve
m etindeki anlamına göre doğru okumak için sözlüğe bakmak lâzımdır.